Historia pierwszego samolotu na świecie jest jednym z najbardziej fascynujących rozdziałów w dziejach ludzkiej inżynierii i wynalazczości. Od wieków ludzie marzyli o lataniu, a bracia Wright w 1903 roku uczynili to marzenie rzeczywistością, tworząc Flyer I – pierwszy silnikowy samolot zdolny do kontrolowanego lotu.
Jak powstał Flyer I?
Bracia Wright, Orville i Wilbur, byli samoukami z Dayton w stanie Ohio, którzy od najmłodszych lat interesowali się mechaniką. Ich fascynacja lotnictwem zaczęła się od zabawek napędzanych gumką, które ojciec przyniósł im w dzieciństwie. Z czasem przekształcili swoje zainteresowania w praktyczne eksperymenty, które doprowadziły do stworzenia pierwszego samolotu. Inspirację czerpali z pracy niemieckiego inżyniera Otto Lilienthala, który eksperymentował z szybowcami pod koniec XIX wieku.
Pod koniec XIX wieku bracia Wright zaczęli interesować się szybowcami niemieckiego inżyniera Otto Lilienthala. Zainspirowani jego pracami, postanowili stworzyć własne konstrukcje. W 1900 roku rozpoczęli testy szybowców w Kitty Hawk w Karolinie Północnej – miejscu znanym z silnych wiatrów i piaszczystych wydm, które sprzyjały eksperymentom lotniczym. W ciągu kilku lat przeprowadzili ponad 2000 prób z szybowcami, co pozwoliło im zdobyć doświadczenie i udoskonalić swoje konstrukcje.
Budowa Flyer I
W 1903 roku, przy współpracy mechanika Charliego Taylora, bracia Wright skonstruowali czterocylindrowy silnik spalinowy o mocy 12 KM, który ważył 77 kg. Flyer I, ich pierwszy samolot, miał ramę z drewna świerkowego pokrytą muślinem, a jego rozpiętość skrzydeł wynosiła 12,3 metra. Całkowita masa startowa wynosiła 338 kg. Samolot został wyposażony w system sterowania umożliwiający kontrolę lotu w trzech osiach, co było przełomowym osiągnięciem w tamtych czasach: sterowanie wznoszeniem i opadaniem, kontrola przechylenia skrzydeł, ster kierunku na ogonie.
Przełomowy lot 17 grudnia 1903 roku
Po nieudanej próbie lotu 14 grudnia, podczas której Flyer I doznał lekkich uszkodzeń, bracia Wright dokonali napraw i trzy dni później podjęli kolejną próbę. 17 grudnia 1903 roku o godzinie 10:35 Orville Wright wzbił się w powietrze, pokonując dystans 37 metrów w 12 sekund. Był to pierwszy udany lot kontrolowany samolotem silnikowym.
Kolejne próby tego samego dnia
17 grudnia 1903 roku odbyły się łącznie cztery loty. Najdłuższy z nich, wykonany przez Wilbura Wrighta, trwał 59 sekund i pokonał dystans 260 metrów. Loty te potwierdziły, że Flyer I był w pełni sterowny, mimo swojej niestateczności i wrażliwości na warunki atmosferyczne.
Po ostatnim locie tego dnia gwałtowny podmuch wiatru przewrócił samolot, powodując poważne uszkodzenia, które uniemożliwiły dalsze loty. Flyer I już nigdy więcej nie wzbił się w powietrze, ale jego miejsce w historii lotnictwa zostało na zawsze zapisane.
Znaczenie wynalazku braci Wright
Choć Flyer I był konstrukcją daleką od doskonałości, jego powstanie zainicjowało rozwój lotnictwa, który zmienił świat. Bracia Wright udowodnili, że możliwe jest kontrolowane latanie maszyną cięższą od powietrza, co otworzyło drogę do dalszych innowacji w tej dziedzinie.
Rozwój lotnictwa po 1903 roku
Po sukcesie Flyer I bracia Wright kontynuowali prace nad udoskonaleniem swoich samolotów. W 1905 roku ich maszyny mogły już wykonywać złożone manewry i unosić się w powietrzu przez 39 minut. W 1908 roku dokonali pierwszych publicznych pokazów lotniczych we Francji, wzbudzając ogromne zainteresowanie. W 1909 roku amerykańska armia podpisała z nimi kontrakt na dostawę samolotów, co zapoczątkowało rozwój lotnictwa wojskowego.
- Bracia Wright wygrali kontrakt na dostawę dwumiejscowych samolotów dla US Army w 1909 roku.
- W 1908 roku odbyli pierwsze publiczne pokazy lotnicze we Francji, zyskując uznanie.
- Wilbur Wright zmarł w 1912 roku na tyfus, a Orville w 1948 roku na zawał serca.
- Flyer I jest dziś eksponatem w National Air and Space Museum w Waszyngtonie.
Kontrowersje wokół pierwszego lotu
Choć bracia Wright są powszechnie uznawani za wynalazców samolotu, ich osiągnięcia były przedmiotem sporów. Wielu Brazylijczyków uważa, że to Alberto Santos Dumont, który w 1906 roku wykonał pierwszy publiczny lot w Paryżu, powinien być uznawany za pioniera lotnictwa.
Argumenty obu stron
Zwolennicy braci Wright podkreślają, że ich loty z 1903 roku były kontrolowane i udokumentowane, choć odbywały się w obecności zaledwie pięciu świadków. Z kolei Santos Dumont spełnił wszystkie kryteria Międzynarodowej Federacji Aeronautycznej, w tym samodzielny start bez użycia katapulty. Innym kandydatem do tytułu pioniera lotnictwa jest Niemiec Gustav Weisskopf, który według niektórych relacji odbył lot już w 1901 roku. Dyskusje te pokazują, jak skomplikowany był proces wynalezienia samolotu.
„Nie było nagłego wynalazku, w którym ktoś pewnego dnia obudził się, narysował projekt i powiedział: 'Och, to jest samolot, który zadziała!’” – Paul Jackson, były redaktor naczelny Jane’s All the World’s Aircraft.
Ciekawostki o braciach Wright
Bracia Wright pozostawili po sobie wiele interesujących anegdot związanych z ich życiem i wynalazkami. Oto kilka z nich:
- W 1909 roku wygrali kontrakt na dostawę dwumiejscowych samolotów dla US Army.
- Orville Wright w 1969 roku miał w kieszeni skafandra Neila Armstronga kawałek materiału z Flyera I podczas misji Apollo 11.
- Bracia obiecali ojcu, że nigdy nie polecą razem, aby w razie wypadku nie zginąć jednocześnie.
- Wilbur Wright zmarł w 1912 roku na tyfus, a Orville w 1948 roku na zawał serca.
Dziedzictwo braci Wright jest widoczne w każdym współczesnym samolocie. Ich prace nad sterowaniem i aerodynamiką stały się fundamentem dla kolejnych pokoleń inżynierów lotniczych. Flyer I, jako pierwszy samolot silnikowy, jest dziś eksponatem w National Air and Space Museum w Waszyngtonie, przypominając o początkach ery lotnictwa.
Co warto zapamietać?:
- Bracia Wright skonstruowali Flyer I w 1903 roku, pierwszy silnikowy samolot zdolny do kontrolowanego lotu.
- 17 grudnia 1903 roku Orville Wright wykonał pierwszy udany lot, pokonując 37 metrów w 12 sekund.
- Flyer I miał rozpiętość skrzydeł 12,3 metra i całkowitą masę startową 338 kg.
- W 1909 roku bracia Wright podpisali kontrakt na dostawę samolotów dla US Army, co zainicjowało rozwój lotnictwa wojskowego.
- Flyer I jest obecnie eksponatem w National Air and Space Museum w Waszyngtonie, symbolizującym początek ery lotnictwa.
